Hukukumuzda Kusursuz Sorumluluk Halleri
Hukukumuzda aslolan kusur sorumluluğu olmakla birlikte istisnai olarak Kanunda düzenlenen bazı hallerde kusursuz sorumluluk geçerlidir. Kusur sorumluluğundan bahsedebilmek için; Hukuka aykırı davranış, kusur, zarar ve gerçekleşen zarar ile hukuka aykırı davranış arasında illiyet bağının kurulması unsurlarının tamamlanması gerekir. Ancak Kanun koyucu, belirli hallerde kusur olmasa dahi kişinin sorumluluğuna gidilebileceğine ilişkin düzenlemeler yapmıştır. Bu hallerde kişinin kusuru olmasa dahi; hukuka aykırı bir davranış, zarar ve illiyet bağı unsurlarının varlığı halinde hukuki sorumluluğu doğar. Kusursuz sorumluluk; yalnızca Kanunda belirlenen hallerde gündeme gelebilir, bu sebeple istisnai bir sorumluluk türüdür. Bu makalede; Kanunda sınırlı olarak sayılmış olan kusursuz sorumluluk halleri irdelenerek ortaya çıkabilecek sorumluluk değerlendirilecektir. Kusursuz sorumluluk halleri şu şekildedir;
Hakkaniyet Sorumluluğu
Türk Borçlar Kanunun 65. Maddesinde düzenlenen bu sorumluluk, ayırt etme gücü bulunmayan bir kimsenin verdiği zarardan ötürü kusur ehliyeti bulunmadığından kusur sorumluluğuna gidilemeyecek olan durumlarda hakkaniyet gereği zararın giderilmesi için düzenlenmiştir. Fiil ehliyeti olmayan bir kimsenin kusuru da olmayacağından, vermiş olduğu zarar giderilmeye muhtaç bir zararsa hakim hakkaniyet ölçüsünde kusursuz sorumluluk gereği bu zararı gidermesine karar verebilir.
Özen Sorumluluğu
Bir şeye sahip olunması, bir işletmenin işletilmesi, emri altında işçilerin bulunması durumunda kişinin özen borcu doğar. Özen borcunun kişinin kusuru olmasa da doğduğu öyle haller vardır ki bu hallerde kusursuz sorumluluk devreye girer. Şöyle ki;
Adam Çalıştıranın Sorumluluğu: TBK/ 66 uyarınca Çalıştıran, çalışanının verdiği zararlardan dolayı 3. Kişilere karşı sorumludur. Kendisinin veya çalışanının kusursuz olduğunu ispat ederek sorumluluktan kurtulamaz. Ancak illiyet bağının kesildiğini ispat ederek kurtulma imkanı vardır.
Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu: TBK/67 uyarınca bir hayvanın bakımı ve yönetimini sürekli veya geçici olarak üstlenen kişi hayvanın verdiği zararı gidermekle yükümlüdür. Hayvanı hakimiyeti altına alan kişi onun 3. Kişilere vereceği her türlü zararı engellemekle yükümlüdür. Örneğin ağızlık takması, zarar verecek bir hayvansa bağlaması gibi yükümlülükleri bulunmaktadır.
Yapı Malikinin Sorumluluğu: TBK/69 uyarınca bir binanın veya yapı eserinin maliki, bunların yapımındaki bozukluklar veya bakımındaki eksikliklerden doğan zararı gidermekle yükümlüdür. Örneğin bina çökmesi, kolon kayması, binadaki çiçekliğin yoldan geçen adamın kafasına düşmesi gibi durumlarda yapı maliki kusuru olmasa sorumludur.
Tehlike Sorumluluğu
Tehlikeli bir durum varsa bu faaliyette bulunan kişi bundan doğacak zararları karşılamakla yükümlüdür. Günlük hayatta bazı durumlarda ne kadar özen gösterilse dahi yapılan faaliyetin bulundurduğu tehlikeden dolayı zarar doğma ihtimali yüksektir. Örneğin Karayollarında araç işletmek, fabrika atık sularını organize etmek, havai fişek üretmek, nükleer santral kurmak tehlikeli işler grubunda yer alır ve sorumlu kişiler bu tehlikeyi öngörmek ve engellemekle yükümlüdür. Aksi halde kusuru bulunmasa dahi zararı gidermekle yükümlüdür.
İLGİLİ YARGITAY KARARI
Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 18.09.2017 T., 2017/3893 E., 2017/6394 K. Sayılı İlamı;
“…Asliye Hukuk mahkemesince verilen inceleme konusu karar, tehlike sorumluluğuna ve kusursuz sorumluluğa dayalı tazminat istemine ilişkin olup,6098 sayılı yeni ... Borçlar Yasası’nın 69’uncu ve önceki 818 sayılı Borçlar Yasası’nın 58’inci maddelerinde “bir binanın veya diğer yapı eserlerinin malikleri, bunların yapımındaki bozukluklardan veya bakımındaki eksikliklerden” sorumlu ve bir kusurları söz konusu olmaksızın “doğan zararı gidermekle yükümlü” tutulmuşlardır. Bu sorumluluğa öğretide “kusursuz sorumluluk” veya daha geniş tanımıyla “kusura dayanmayan nesnel sebep sorumluluğu” denilmektedir. Burada malike kurtuluş kanıtı sunma olanağı tanınmamıştır. Malik, ancak illiyet bağını kesen sebeplerin (mücbir sebep, zarar görenin kendi kusuru, üçüncü kişinin ağır kusuru gibi ) varlığı durumunda sorumluluktan kurtulabilir. Buna göre,elektrik İletim direkleri de maddede belirtilen imal olunan şey kapsamında olduğundan, elektrik İletim direklerinin sahibi bu tesisin korunmasından, bu bağlamda bakım eksikliğinden doğan zarardan kusursuz olarak sorumludur…” şeklindedir.
Yargıtay Kararından da görüleceği üzere elektrik iletim direkleri “yapı” kavramına dahil olduğundan yapı malikinin kusuru olmasa da sorumluluğu bulunmaktadır.
