Görevi Kötüye Kullanma
Türk Ceza Kanunu m. 257 Işığında Değerlendirme
1. Giriş
Kamu görevlilerinin yetkilerini yasaların öngördüğü sınırlar içinde kullanmaları, hukuk devleti ilkesinin ve idarenin hukuka bağlılığının temelini oluşturur. Ne var ki kamu görevlisinin görevini ihmal etmesi veya kasten kötüye kullanması, bireylerin haklarına zarar verebilir ve kamu düzenini zedeler. Bu nedenle, kamu görevlilerinin hukuka aykırı işlem ve eylemlerini yaptırıma bağlayan Türk Ceza Kanunu’nun 257. maddesi, hukuk sistemimizde özel bir yere sahiptir.
2. Suçun Kanuni Tanımı
TCK m. 257 - Görevi Kötüye Kullanma
Birinci fıkra:
"Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstererek kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına ya da kişilere haksız bir menfaat sağlanmasına neden olan kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."
İkinci fıkra:
"Kanunda suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına ya da kişilere haksız bir menfaat sağlanmasına neden olan kamu görevlisi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır."
Bu madde, kamu görevlisinin göreviyle ilgili davranışları bakımından ihmal ve icrai hareketle işlenen iki ayrı fiil tipini düzenlemektedir.
3. Suçun Unsurları
a) Fail
Fail yalnızca kamu görevlisi olabilir. Türk Ceza Kanunu m. 6/c’de kamu görevlisi tanımı yapılmıştır:
“Kamunun görevlisi, kamusal faaliyetin yürütülmesine atama ya da seçim yoluyla sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişidir.”
b) Fiil
- 1. Fıkra: Görevin gereklerini yapmamak, ihmal etmek ya da geciktirmek
- 2. Fıkra: Görevin gereklerine aykırı davranmak (icrai hareket)
c) Sonuç
Eylem sonucunda en az birinin gerçekleşmesi gerekir:
- Kişilerin mağduriyeti
- Kamunun zarara uğraması
- Kişilere haksız menfaat sağlanması
d) Manevi Unsur
Suç kasten işlenebilir. Taksirle işlenmesi mümkün değildir.
4. Görevi Kötüye Kullanma Suçunun Diğer Suçlarla İlişkisi
- Eğer kamu görevlisinin eylemi rüşvet, irtikâp, zimmet gibi suçları oluşturuyorsa, bu suçlar öncelikli uygulanır.
- TCK m. 257, tamamlayıcı norm niteliğindedir: "Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanmayan haller dışında" ibaresi bunu göstermektedir.
5. Yargıtay Uygulaması
Yargıtay 5. Ceza Dairesi, E. 2020/3612, K. 2021/1761, T. 01.04.2021:
"Sanığın, hak sahipliğini kazanmış kişilere süresi içinde ruhsat vermemesi nedeniyle mağduriyet oluşmuş, ancak bu gecikmeye ilişkin herhangi bir hukuki veya idari gerekçe gösterememesi karşısında TCK m. 257/1 kapsamında görevi ihmal suçu oluşur."
Yargıtay 6. Ceza Dairesi, E. 2018/4181, K. 2020/356, T. 10.02.2020:
“İmar ruhsatı verilmesi konusunda yasal zorunluluk bulunmasına rağmen idari süreçleri keyfi şekilde uzatan belediye görevlisinin eylemi, kamu zararına ve kişisel mağduriyete yol açtığından TCK 257/2 kapsamında cezalandırılması gerekir.”
6. Uygulamada Sık Karşılaşılan Durumlar
- Ruhsat, belge, rapor gibi işlemlerde gereksiz yere bekletme
- Yıkım ya da mühürleme işlemlerinde kasıtlı gecikme
- Suç duyurularında işlem yapılmaması
- İcra müdürünün borçlu lehine işlem yapması
- SGK veya belediyede usulsüz işlemle birine avantaj sağlanması
7. Ceza ve Yaptırım
- 1. Fıkra (ihmal): 6 ay – 2 yıl arası hapis
- 2. Fıkra (icrai davranış): 1 – 3 yıl arası hapis
Bu cezalar seçenek yaptırımlara çevrilebilmekte, özellikle ilk defa suç işleyen kamu görevlileri hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilebilmektedir.
8. Sonuç
Görevi kötüye kullanma suçu, kamu görevlilerinin birey haklarını gözetmesi ve kamu düzenini koruması adına ceza hukukunda önemli bir denetim aracıdır. Bu suç tipiyle amaçlanan, kamu görevlisinin keyfi davranışlarını engellemek ve kamusal hizmetlerin adil şekilde yürütülmesini sağlamaktır. Özellikle son yıllarda Yargıtay kararlarıyla içtihat birliğine kavuşan bu alanda, kamu görevlilerinin her eyleminin hukuki denetime açık olduğu unutulmamalıdır.
