Ceza Yargılamasında Basit Yargılama Usulü Nedir?
Basit yargılama usulü, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda asliye ceza mahkemesinin takdirine bağlı olarak duruşma yapılmaksızın dosya üzerinde yürütülen, daha hızlı ve basit bir ceza muhakemesi usulüdür. Duruşma günü belirlendikten sonra basit yargılama usulü uygulanmaz.
Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde mahkemece iddianame; sanık, mağdur ve şikayetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını 15 gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir.
Basit yargılama usulünde mahkumiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir (1/4) oranında indirilir. Mahkemece, koşulların bulunması halinde; kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya hapis cezası ertelenebilir ya da uygulanmasına sanık tarafından yazılı olarak karı çıkılmaması kaydıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.
A.Basit Yargılama Usulünün Uygulanmadığı Haller
- Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağırlık ve dilsizlik hallerinde
- Soruşturma ve kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlarda
- Basit yargılama usulü kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması halinde
B.Basit Yargılama Usulüne İtiraz
Basit yargılama usulü uygulanarak verilen hükümlere karşı itiraz edilebilir. İtiraz süresi hükmün gerekçesiyle birlikte tebliğinden itibaren iki haftadır. Süresi içinde itiraz edilmeyen hükümler kesinleşir (CMK 252/1).
İtiraz üzerine hükmü veren mahkeme; dosya itirazını incelemeye yetkili asliye ceza mahkemesine gönderilir.İtirazı incelemeye yetkili asliye ceza mahkemesi duruşma açarak genel hükümlere göre yargılamaya devam eder. Taraflar gelmese bile duruşma yapılır ve yokluklarında hüküm verilebilir. Taraflara gönderilecek davetiyede bu husus yazılır. Duruşmadan önce itirazdan vazgeçilmesi hâlinde duruşma yapılmaz ve itiraz edilmemiş sayılır (CMK m.252/2).
İtiraz üzerine duruşma açarak yargılama yapan mahkeme, hüküm verirken, basit yargılama usulüne göre verilen hükümle bağlı değildir. Ancak, itirazın sanık dışındaki kişiler tarafından yapıldığı hâllerde, 1/4 oranında indirim uygulanır. İtirazın sanık tarafından yapılmış olması halinde mahkumiyet kararı verildiğinde 1/4 oranındaki indirim uygulanmayacaktır (CMK m.252/3).
İtiraz üzerine duruşma açılarak verilen hükmün sanık lehine olması hâlinde, bu hususların itiraz etmemiş olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da itiraz etmiş gibi verilen kararlardan yararlanır.
T.C. Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2023/120 E. , 2023/554 K. Sayılı Kararı
‘’...CMK’nın 251. maddesinin birinci fıkrasında yer verilen “Asliye ceza mahkemesince” iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebileceğine ilişkin düzenlemede açıkça belirtildiği üzere basit yargılama usulünün, asliye ceza mahkemelerine hasredilmiş özel bir muhakeme usulü olması, başka bir deyişle kanun koyucunun bilinçli bir şekilde tercihte bulunarak kaleme aldığı madde metni doğrultusunda, CMK’nın 251. maddesinde belirtilen suçların, ancak yargılamanın asliye ceza mahkemesince yapılıyor olması hâlinde basit yargılama usulüne tabi olacağının kabul edilmesi, CMK’nın 251. maddesinde yazılı basit yargılama usulünün; yargılama sırasında uygulanması zorunlu bir süreç olmayıp kanun koyucu tarafından uygulanıp uygulanmamasının hâkimin takdirine bırakılması, düzenlemenin itiraz hâlinde genel hükümlere göre yargılamaya devam edilmesini öngörmesi, her hâlükârda sanık lehine sonuç doğurması kesin olan hükümler içermemesi, basit yargılama usulünün uygulanabilirliğine ilişkin CMK’nın 251. maddesinde yer verilen temel ölçütlerin gerçekleşmesi durumunda asliye ceza mahkemesince basit yargılama usulünün uygulanıp uygulanmayacağına ilişkin değerlendirme yapılarak bu konuda bir karar verilmesi gerektiğinin anlaşılması karşısında; sanığa atılı reşit olmayanla cinsel ilişki suçu bakımından, 5271 sayılı CMK’nın 251. maddesine 7188 sayılı Kanun’un 24. maddesiyle getirilen basit yargılama usulüne ilişkin düzenlemenin lehe olduğundan bahisle sanık hakkında basit yargılama usulünün uygulanmasının zorunlu olmadığı gibi kanunun açık hükmüne göre somut dosyada ağır ceza mahkemesi olarak yargılama yapan Yerel Mahkemece basit yargılama usulünün uygulanamayacağı kabul edilmelidir…’’ şeklindedir.
Yargıtay kararından da görüleceği üzere basit yargılama usulü yalnızca asliye ceza mahkemesinde görülecek olan üst sınırı 2 yıl olan suçlarda uygulanır. Ağır ceza mahkemesinde yargılaması yapılacak suçlarda basit yargılama usulü uygulanmaz.
