Boşanan Eşler Arasındaki Yasal Mal Rejimi Tasfiyesi

Boşanan Eşler Arasındaki Yasal Mal Rejimi Tasfiyesi

Hukukumuzda yasal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir. Eşler arasında mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı, mal ortaklığı rejimlerinden birisi de evlilikten önce belirlenmiş olabilir. Eşler arasında kararlaştırılan herhangi bir seçim yoksa boşanma sonucunda açılan dava ile yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi kuralları uygulanarak tasfiye gerçekleştirilir. Bu makalede yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine uygulanan kurallar irdelenecektir.

Genel olarak edinilmiş mal, eşlerin evlilik birliği devam ederken göstermiş olduğu emeğe dayalı olarak çalışmasının karşılığında elde ettiği edinimlerdir. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunumuzun 219. Maddesi;

“...Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:

1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
4. Kişisel mallarının gelirleri,
5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler...” şeklindedir.

Madde metninde “...özellikle...” ifadesi kullanılmıştır. Bunun anlamı, madde metninde sayılan değerler edinilmiş mal sayılmakla birlikte edinilmiş malların bu sayılanlardan ibaret olmadığıdır. Bu bilgiden hareketle mahkeme nezdinde görülmekte olan davada taraflar, bir malın edinilmiş mal olduğunu iddia edebilir. Ancak herkes iddiasını ispatla mükelleftir. Makalenin geri kalanında kanunda sayılan bu değerler tek tek ele alınarak buradan hareketle tarafların edinilmiş mal olduğunu iddia edebileceği başka mal varlıklarının neler olabileceği değerlendirilecektir.

1. Çalışmasının Karşılığı Olan Edinimler

Temel olarak kişinin çalışmasının karşılığı olan edinimler maaş, aylık ücret, yevmiye gibi değerlerdir. Burada kişinin evlilik birliği süresince fiziksel veya zihinsel emeği sonucunda kazandığı değer üzerinde onunla bir iş bölümü içerisinde yaşamını sürdüren diğer eşe de hak tanınmıştır.

Çalışma karşılığı değer; para, alacak, mal, hak vs. olabilir. Bu yüzden Kanunda “...edinim...” ifadesi kullanılmıştır. Çalışma karşılığı edinilen ivaz kişinin mesleki faaliyetine göre çeşitlilik gösterebilmektedir. Bu sebeple mal rejiminin tasfiyesi davalarında kişinin evlilik sırasında icra ettiği mesleği ve bu meslekten kazanç elde etme biçiminin tespiti önem arz etmektedir. Örneğin parasal değer ifade eden marka, patent, lisans gibi fikri eserler de bu edinimlere dahildir. Kişinin çalışma biçiminin sürekli veya ani olması da hakkın doğmasına engel olmaz.

Yasal mal rejiminin tasfiyesinde ticari işletme ve ticaret şirketlerinden elde edilen gelirler de tasfiyenin konusunu oluşturur. Bu noktada katılma alacağı bulunan eş iki farklı alacak kaleminden hak talep edebilir. Şöyle ki;

1. Ticari işletme faaliyetinden bağımsız saf sermaye gelirlerinin TMK madde 219/I2 b.4 hükmü uyarınca kişisel malların gelirleri olarak edinilmiş mal sayılması gerekmektedir.
2. Ticari işletmenin faaliyetleri ile kazanılan gelirler ise aynı maddede sayılan çalışma karşılığı olan edinimler kapsamında değerlendirilmelidir.

Kısacası mesleği gereği ticari faaliyette bulunan eşin sermaye gelirleri kişisel mallardan elde edilen gelirler kapsamında, ticari işletme veya ticaret şirketinden elde ettiği kazanç ise çalışma karşılığı elde edilen ivaz olarak edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesine konu olur.

Böylece kişinin icra ettiği mesleğe göre TMK madde 219/2 b.4 hükmü değerlendirilerek çalışma karşılığı edinimi hesaplanarak diğer eşin katılma alacağı hesaplanır.

• Sosyal Güvenlik veya Sosyal Yardım Kurum ve Kuruluşlarının veya Personele yardım Amacı ile Kurulan Sandık ve Benzerlerinin Yaptığı Ödemeler

TMK madde 219/2 b.2’ ye göre '' ...sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler...'' edinilmiş maldır. Bu çerçevede Sosyal Güvenlik Kuruluşlarınca (Emekli Sandığı, Bağ- Kur, SSK) bağlanan aylıklar bu tür edinilmiş mallara örnek olarak gösterilebilir.

• Çalışma Gücünün Kaybı Nedeniyle Ödenen Tazminatlar

Kanun Koyucu kişinin geçirdiği kaza sonucunda çalışma gücünü yitirmesiye kendisine ödenen tazminatı da “emek” kapsamında değerlendirerek edinilmiş mal kapsamında değerlendirmiştir. Buna göre kişinin yaşadığı iş kazası, trafik kazası geçirmesi sonucu hak kazandığı tazminat edinilmiş maldır.

• Kişisel Malların Gelirleri

Edinilmiş mallardan elde edilen gelirlerin edinilmiş mal sayılacağı tartışmasızdır. Ancak Kanun Koyucu bunlara ek olarak kişisel malların gelirlerini de edinilmiş mal olarak düzenlemiştir. Buna göre Kanuna göre kişisel mal sayılan malvarlıklarından elde edilen gelirler de tasfiyeye dahil edilecektir. Örneğin kişinin evlenmeden önce edinmiş olduğu evden evlilik süresince elde ettiği kira bedeli, kendisine ait olan şirket sermayesinden elde ettiği gelirler, tarlasından elde edilen hasat edinilmiş mal sayılır.

• Edinilmiş Mallar Yerine Geçen Değerler

Kanuna göre edinilmiş mal sayılan bir değer evlilik birliği içerisinde elden çıkarılmış olabilir. Bu durumda tasarruf yüzünden diğer eşin edinilmiş mal üzerindeki hakkı sona ermeyecektir. Bu edinilmiş malın yerine geçen değer edinilmiş mal olarak tasfiye konusu olmaya devam eder. Örneğin eşin kazandığı maaşı biriktirerek aldığı

bir tarla da edinilmiş mal olacaktır. Bunun aksi örnekler de aynı şekilde değerlendirilir. Örneğin kişinin edinilmiş mal sayılan taşınmazı bir şekilde satmış olması durumunda yerine geçen kaim değer edinilmiş maldır.

Kanunda kesinlikle edinilmiş mal sayılamayacak değerler de belirlenmiştir. Bu değerler;

1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
3. Manevî tazminat alacakları,
4. Kişisel mallar yerine geçen değerlerdir.

Görüleceği üzere Kanunumuz evlilik birliği boyunca gelir elde eden eşin yanında onunla iş birliği ve iş bölümü içinde yaşayan diğer eşe de edinilmiş mallar başlığında haklar tanımıştır. Boşanan eşlerin taraf olduğu tasfiye davasında yukarıda sayılan değerler tek tek incelenerek edinilmiş mal sayılan değerler paylaşıma konu olacaktır.

İLGİLİ YARGITAY KARARI

Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 27.06.2024 T., 2013/7361 E., 2014/13668 K. Sayılı İlamı;

“...Milli piyango bileti (ve diğer şans oyunlarının) satın almak için verilen meblağ kazanılan ikramiyeye göre çok düşük de olsa sonuçta bir karşılıktır. Evlilik eğer bir hayat ortaklığı bir kader birliği olarak görülüyorsa, iyi günde, kötü günde yoksullukta zenginlikte sonuç itibariyle kaynağı şans olsa bile bir karşılık varsa ve o karşılık edinilmiş mallardan karşılanmış ise, bu edinilmiş mal sayılmalıdır. Evliliğin genel hükümleri başlığını taşıyan TMK'nun 185 ve devamı maddelerinde yer alan ve Aile Hukukuna hakim olan bu genel ilkelerin de az önce açıklanan somut olguyu ve görüşü doğruladığı kabul edilmelidir. TMK'nun 185/1. fıkranın birinci cümlesinde “Eşler, bu birliğin mutluluğunu elbirliğiyle sağlamak ve çocukların bakımına eğitim ve gözetimine beraberce özen göstermekle yükümlüdürler,” amir hükmüne yer verilmiş, son fıkrasında ise “Eşler, birlikte yaşamak birbirine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar,” şeklinde, emir niteliğindeki bu ibare yer almaktadır. Gerek sözü edilen maddelerde yer alan ilkeler ve gerekse karşılıklı fedakarlık, sevgi ve saygı üzerine kurulu evlilik birliğinin amacı gereği de; piyango biletinin alımı için harcanan para edinilmiş maldan karşılanmış ise, çıkan ve onun yerine geçen ikame değer sayılan paranın da edinilmiş mal sayılmasını gerektirir. Şans oyunları için verilen karşılığın hangi mal grubundan karşılandığını ispatlamak da oldukça güçtür. Ancak, aksi kanıtlanmadığı takdirde bedelinin edinilmiş maldan karşılandığının kabulü gerekir. Eşlerin mevcut ekonomik durumu açısından önemli sayılabilecek veya yatırım olarak değerlendirilebilecek harcamalar dışında yapılan günlük harcamaların edinilmiş mal grubundan yapıldığının kabulü hayatın olağan akışına uygun olduğu gibi, Örneğin, ev, araba veya şirket hissesi alımında kişisel mal grubuna ait değerlerin de kullanılması hayatın olağan akışına uygun düşmektedir. Tüm bu açıklamalardan hareketle bedel karşılığı oynanan şans oyunlarından kazanılan ikramiyeler edinilmiş mal grubuna dahildir...” şeklindedir.

Yargıtay ilamından da görüleceği üzere kişiye çıkan milli piyango parası, piyango biletinin de edinilmiş mal sayılan para ile alınmış olması sebebiyle edinilmiş mal sayılmıştır.